Մարդու մարմնում հնարավոր է գտնել այնքան քլոր, որ բավարար կլիներ հինգ լողավազանների ախտահանման համար, այնքան ֆոսֆոր, որ հնարավոր կլիներ պատրաստել 20 հզ. լուցկու հատիկներ, այնքան ճարպ, որ դրանից կպատրաստվեր 10 կտոր օճառ: 

Կան մեր մարմնին վերաբերող նաև այլ հետաքրքիր փաստեր. 

10. Մարդու կյանքը հնարավոր է միայն մարմնի 32-43 աստիճանի (ըստ Ցելսիուսի) պայմաններում: 

9 . Մեկ օրվա ընթացքում մարդն արտադրում է մոտ 1լ թուք, 3լ ստամոքսահյութ, 2լ ենթաստամոքսային հյութ, 3,5լ աղիքային հյութ և 1լ լեղի: 

8 . Միայնությունն ամենածանր է տանել ժամը 20.00-22.00-ի ընթացքում: 

7 . Եղունգների ու մազերի աճն ավելի ինտենսիվ է 16.00-18.00-ի ընթացքում: 

6 . Մարդ ընդհանուր առմամբ վեց զգայարան ունի՝ ճաշակելիք (համի), հոտառություն, շոշափելիք, տեսողություն, լսողություն և հավասարակշռություն: Համի, լսողության և հոտառության զգայարանները սրվում են 17.00-ից մինչև 19.00-ն: 

5. Համի ընկալման նրբությունը կախված է սննդի ջերմաստիճանից: Համն ավելի սուր է զգացվում, եթե սնունդը 24 աստիճան է (ըստ Ցելսիուսի): 

4. Լյարդն ավելի լավ է քայքայում ալկոհոլը ժամը 18.00-ից մինչև 20.00-ն: Կենտրոնական Աֆրիկայում բնակվող ֆուրերի ցեղը նույնպես շատ է գնահատում լյարդը, քանի որ համարում է, որ հոգին հենց այդ օրգանի մեջ է գտնվում, հետևաբար, կենդանու լյարդ ուտելով՝ մարդ կարող է ընդարձակել իր հոգին: Իսկ ահա կանանց թույլ չի տրվում լյարդ ուտել, քանի որ համարվում է, որ նրանք հոգի չունեն: 

3.Մարմնի քաշի 6-8 % խոնավության կորուստը մարդու մոտ կիսաուշագնաց վիճակ է ստեղծում, 10 % կորուստը տեսիլքներ է առաջացնում ու կլման ռեֆլեքսի խանգարում: Հեղուկի 12 % կորստի հետևանքով սիրտը կանգնում է: 

2. Հոնքերը, թարթիչները ու թևատակերի մազերն «ապրում» են 3-4 ամիս, իսկ գլխի մազերը՝ 4-6 տարի: Տիբեթյան լամա-բժիշկների մասին լեգենդներ են հյուսվում: Միայն նա, ով կարող է դանակով երկայնքով կիսել մարդկային մազը, իրավունք ունի բժիշկ դառնալ, իսկ վիրաբույժ դառնալու համար հարկավոր էր այդ մազը նորից կիսել: 

1.Համաձայն ֆրանսիացի նյարդաբանների հետազոտությունների՝ լացող մարդու մոտ գործում է դեմքի 43 մկան՝ այն դեպքում, երբ ծիծաղող մարդու մոտ գործում է միայն 17-ը: Այդ կերպ, ծիծաղելը էներգետիկ տեսանկյունից ավելի ձեռնտու է, քան լացելը:

Ծխելը շատ վնասակար է առողջությանը: Անչափահասներին առավել վնաս է, քանի-որ ծխախոտի մեջ կա 200 տարբեր վնասակար նյութեր, որոնք կարող են կործանել ձեր առողջությունը: խելու պատճառով հնարավոր է առաջանալ քաղցկեղ, սրտանոթային հիվանդություններ և շատ այլ թունավորումներ: 

Ծխախոտը մարդու թշնամին է: Մարդ ծխում է և այդ ծուխը հնարավոր է, որ շնչի մի ուրիշ մարդ, այդ մարդիկ կոչվում են պասիվ ծխողներ: Պասիվ ծխողներին ավելի մեծ վնաս է հասնում քան ծխողներին, որովհետև ծխախոտի ծխի մեջ կա 400 տարբեր վնասակար նյութեր:

Եթ մենք այդ ամենին նայենք ավելի մոտիկից, կտեսնենք, որ աշխարհի տղամարդկանց 60 տոկոսը և աղջիկնրի 5 տոկոսը ծխում են: Կան ծխախոտի բազմազան տեսակներ: Դրանց տուփի վրա մենք կտեսնենք գրված <Ծխելը վնասակար է առողջությանը> նախադասությունը, կամ <Ծխելն առաջացնում է թոքերի քաղցկեղ> նախադասությունը:

Դա գրում են, որ մարդիկ քիչ ծխեն, բայց իմ կարծիքով այդ գրվածքին շատ քչերն են ուշադրություն դարձնում: 

Առողջությունը մեր օրգանիզմի նորմալ վիճակն է:

Առողջությունը ունի երեք տեսակ:

1. Ֆիզիկական աղողջություն- երբ բոլոր օրգան համակարգերը նորմալ աշխատում են: 

2. Հոգեկան առողջություն- բնորոշվում է մտածելու, հիշելու, հասկանալու, հույզրի կառավարման անընդհատ զարգացող ընդունակությամբ: 

3. Բարոյական առողջություն- բորոշվում է այն սկզբունքներով որոնք կազմում են մարդու սոցիալիական կյանիք հիմքը:

1. Հիգենա 

2. Առողջ սնունդ 

3. Առողջ ապրելակերպ 

4. Վնասակար սովորություններ 

5. Շրջակա միջավայր 

6. Ժառանգականությունը 

7. Կրթություն 

8. Աղքատություն 

9. Մարզանք և կոփում 

10. Նորմալ հոգեվիճակ 

Ռացիոնալ է կոչվում առողջ մարդու ֆիզիոլոգիապես լիարժեք սնունդը, հաշվի առնելով նրա սեռը, տարիքը, մասնագիտությունը, կլիման: Լիարժեք սնունդը պարունակում է սպիտակուցներ- 100գ, ճարպեր- 80գ, ածխաջրեր- 400գ, հանքային աղեր, վիտամիններ և ջուր- 1,5-3լ: Չկա որևէ սննատեսակ, որը պարունակի այդ բոլոր նյութերը միասին: Դրա համար սնունդը պետք է բազմազան լինի: 

Սպիտակուցները օգտագործվում են որպես շինանյութ: 

Ճարպերը և ածխաջրերը որպես էներգիայի աղբյուր: 

Ալկոհոլ, ծխախոտ, թմրանյութ: 

Ալկոհոլը մեր կյանքում լայնորեն կիրառվում է գրեթէ բոլոր առիթների ու միջոցառումների ժամանակ: Ալկոհոլը ենթակա է ազատ վաճառքի, բայց ունի տարիքային սահմանափակում: Արգելված է վաճառքը անչափահասներին: Ալկոհոլի փոքր քանակները ընդունելուց մարդն իրեն <լավ է զգում>, բարձրանում է տրամադրությունը, դառնում է ավելի շփվող անկաշկանդ: Ալկոհոլը ներծծվում է ստամոքսում և արյան միջոցով անցնում է ուղեղ: Ալկոհոլի փոքր քանակները առաջացնում են ուշադրության թուլացում: Մեծ քանակությամբ ալկոհոլից մարդ դառնում է քնկոտ, շարժումները թափթփված, ուշադրությունը ցրված, տեսողությունը շաղված:Մարդը կորցնում է ինքնակառավարումը: Չափազանց մծ քանակուների դեպքում առաջանում է ալկոհոլային թունավորում, որից մարդ կարող է մահանալ: Ալկոհոլից առաջանում է կախվածություն, որը դառնում է հիվանդություն և կոչվում է ալկոհոլիզմ: 

Ծխախոտ- Ամենավնասակար սովորությունն է: Հայաստանի տղամարդկանց 60 տոկոսը և ցավոք կանանց մինչև 5 տոկոսը ծխում են: Ծխախոտի ծուխը պարունակում է նիկոտին կոչվող թմրանյութը, որը առաջացնում է կախվածություն, քաղցկեղ, սրտանոթային հիվանդություններ և այլն...: Վաճառքը անչափահասներին նույնպես արգելված է: Ծխախոտի վնասները լինում են վաղաժամ և հեռավոր, որոնք առաջ են գալիս ամիսներ կամ տարիներ հետո: Ծխողը դուրեկան չէ շրջապատի համար: Նրա ատամները դեղնած են, շունչը թարմ չէ, մաշկի գույնը մգացած է, առաջանում են վաղաժամ կնճիռներ: Ծխախոտը պարունակում է մոտ 200 հատ տարբեր թունավոր նյութեր, իսկ ծխած ծխախոտի ծուխը երբ ներշնչում են կոչվում են պասիվ ծխողներ: Պասիվ ծխողների համար դա ավելի վնաս է քան ծխողների: 

Վերջին տարիներին շատ է խոսվում գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմների (ԳՄՕ) վնասի մասին։ Դրանք մուտք գործեցին մեր կյանք 1990-ականներին։ Առաջին տրանսգենային բույսը` ծխախոտը, որից ցանկացել են հեռացնել նիկոտինի գենը, ստացվել է 1983-ին, իսկ 1996-ից սկսած` ԳՄՕ-ն աճեցնում են վաճառքի համար։ Բույսերը, որոնք պարունակում են միջատների, բակտերիաների, ձկների և այլ կենդանի օրգանիզմների գենային հատվածներ, սկսեցին ցանվել խոշոր ցանքատարածքներում:
Որպեսզի ավելի պատկերավոր դառնա, թե ինչ է ԳՄՕ-ն, բերենք մի օրինակ. կարտոֆիլի մեջ ներարկվում է կարիճի գեն, և ստացվում է մի սննդամթերք, որը չի ուտում ոչ մի միջատ։ 
ԳՄՕ-ներն օրգանիզմներ են, որոնց ժառանգական ապարատում ներդրված են օտարածին գեներ` նոր որակների կամ նոր ֆունկցիաների ստացման նպատակով: Բարձր բերքատվությամբ բուսական կուլտուրաներ և բարձր մթերատվությամբ կենդանիներ (որոնք դիմացկուն են տարբեր ազդեցությունների նկատմամբ) ստանալու համար ձևավորվել են բնության մեջ չխաչասերվող օրգանիզմների հիբրիդներ` առանց նախապես հաշվի առնելու ապագայում սպասվող արդյունքները: Այլ բույսի, կենդանու, միջատի, բակտերիայի և նույնիսկ մարդու գեները ներդրվում են բույսերի, ձկների և կաթնասունների քրոմոսոմներում` դոնորի կառուցվածքի վրա այդ գեների ներգործության նպատակով, ինչի արդյունքում ձևավորվում են կենդանի օրգանիզմների նոր` գոյություն չունեցող ձևեր, որոնք անցյալում հնարավոր չէր պատկերացնել: Ոչ ազգակցական տեսակների գեների ընտրության ճանապարհով կարելի է ստանալ ցանկացած արդյունք՝ ստեղծելով տրանսգենային օրգանիզմներ, որոնք ժառանգաբար փոխանցում են իրենց փոփոխված հատկությունները:
ԳՄՕ-ների ստեղծման հիմնական նպատակը մոլորակի աճող բնակչությանը սովից փրկելն է։ ԳՄՕ-ի ներդրման կողմնակիցները պնդում են, որ դրանց օգտագործումը շահույթ կբերի աղքատ ֆերմերներին և կօգնի ապագայում բավարարելու զարգացող երկրներում սննդամթերքի պահանջը:
Հատկապես տարածված են եգիպտացորենի, սոյայի, բրնձի, շաքարի ճակնդեղի, կարտոֆիլի և պոմիդորի գենային մոդիֆիկացիաները: Շնորհիվ գենային ինժեներիայի, լավացել են կուլտուրաների արտաքին տեսքը, կազմը և համային հատկանիշները, բարձրացել է դիմացկունությունը հիվանդությունների, բույսերի պաշտպանության քիմիական միջոցների, անբարենպաստ կլիմայական պայմանների նկատմամբ: Գենային ինժեներիայի ևս մեկ առավելություն է նոր տեսակների ստացման համար անհրաժեշտ ժամանակահատվածի կրճատումը: Սելեկցիայի 10 և ավելի տարիների փոխարեն բիոտեխնոլոգիան հնարավորություն է տալիս ստանալու նոր կուլտուրաներ 2-3 տարում: Օրինակ` մոդիֆիկացված պոմիդորները, ելակը` ներդրված ցրտադիմացկուն ձկան գենով` ցրտահարությունից պաշտպանվելու համար, կարտոֆիլի որոշ տեսակներ և եգիպտացորեն` բակտերիաների գեներով և այլն: Փորձարկումներ են արվում հակաքաղցկեղային խնձորների ստացման ուղղությամբ և այլն: Դոլլի ոչխարին կլոնավորած գիտնականները փորձարկումներ են կատարում հավի վրա, որի ձուն պարունակում է քաղցկեղի բուժման ժամանակ կիրառվող պրոտեիններ:
Այս նոր բույսերն ունեն բավականին բարձր բերքատվություն, ինչը, ԳՄ տեխնոլոգիաների կողմնակիցների կարծիքով, կօգնի լուծելու պարենային դեֆիցիտի պրոբլեմը զարգացող երկրներում: Բիոտեխնոլոգիական կորպորացիաներն ազդարարում են, որ իրենց նոր արտադրանքի շնորհիվ կհաղթահարվի համաշխարհային սովը, կվերանան համաճարակները, կբարելավվեն հասարակության առողջության ցուցանիշները:
Սակայն մասնագետների մի ստվար հատված էլ կարծում է, որ բնական օրենքներին, կանոններին անթույլատրելի միջամտությունը հղի է վտանգավոր հետևանքներով բոլոր կենդանի օրգանիզմների համար:
ԳՄՕ-ի օգտագործմամբ խախտվում է էկոհամակարգի հավասարակշռությունը, քանի որ ներմուծված օտարածին գեների պատճառով նրանք հայտնվում են առավել նպաստավոր վիճակում և դուրս են մղում վայրի կուլտուրաները, որոնց արդեն հարմարվել էր տվյալ միջավայրը: Սակայն գլխավոր պոտենցիալ վտանգը հենց իր` բույսի մեջ տեղադրված գենի (գեների) վարքագծի անորոշությունն ու անկանխատեսելիությունն է, ինչպես նաև այն, որ այդ գենը սննդի միջոցով կարող է հայտնվել մարդու և կենդանիների օրգանիզմում: Հայտնի է, որ այլածին գեների ներդրումներն անկայուն բնույթ ունեն: Օտար գենը կարող է առաջացնել բջջի կենսունակության խախտում: Օրինակ` աճի հորմոնի գենը, որը տեղադրվել է թառափի գենում, հանգեցրեց ոչ միայն ձկան չափսերի արագ մեծացմանը, այլև նրա գունավորման փոփոխությանը:
Մասնագետները կարծում են, որ ԳՄՕ-ների օգտագործումը կարող է հանգեցնել ալերգիկ ռեակցիաների։ Օրինակ, Միացյալ Նահանգներում, որտեղ ԳՄ մթերքներն առատորեն օգտագործվում են սննդի մեջ, ալերգիայից տառապում է բնակչության մոտ 70 տոկոսը։ Շվեդիայում, որտեղ նման մթերքներն արգելված է վաճառել, ալերգիաներից տառապողների թիվն ընդամենը 7 տոկոս է։ ԳՄՕ-ով սննդամթերքը կարող է նվազեցնել մարդու իմունիտետը, ինչպես նաև խախտել նյութափոխանակությունը։ 
Նշենք, որ արտահանվող ամերիկյան սննդի 80 տոկոսը պարունակում է ԳՄՕ, այդ իսկ պատճառով խորհուրդ է տրվում խուսափել ամերիկյան ընկերությունների արտադրանքից։ «Նեսթլեի» արագ նախաճաշերը, «Սնիկերսը», «Դանոն» յոգուրտը և այլն Գրինփիսի սև ցուցակում են։ Բացի այդ, թեյի և սուրճի 30 տոկոսը պարունակում է ԳՄՕ։ Տրանսգենային սոյան օգտագործվում է արագ սննդի, խտացրած կաթի, կետչուպի մեջ։ Խուսափեք նաև պահածոյացված եգիպտացորենից (կամ էլ ընտրեք հունգարականը, որտեղ ԳՄՕ-ն արգելված է)։
Մասնագետները կարծում են նաև, որ ԳՄՕ-ի օգտագործման հետևանքներն անկանխատեսելի են: Եթե մեկ անգամ տրանսգեները բաց թողնվեն շրջակա միջավայր, դրանք հետագայում հնարավոր չէ վերահսկել և մանավանդ՝ վերադարձնել: Ինչպես բոլոր կենդանի օրգանիզմները, ԳՄՕ-ն ընդունակ է բազմանալու, ինչը հնարավորություն է տալիս փոխանցել այդ բույսերի գենետիկական նյութը նրանց աճեցման համար հատկացված դաշտի սահմաններից դուրս, մասնավորապես` թռչունների և կենդանիների միջոցով: Աշխարհում տրանսգենային մշակաբույսերն այսօր զբաղեցնում են մոտ 100 մլն  հողատարածք, որի 66 տոկոսը՝ ԱՄՆ-ում, 22 տոկոսը՝ Արգենտինայում։ 

Իմ կարծիքով մարդիկ պետք է դադարեն ԳՄՕ-ի հետ աշխատանքը, որովհետև հնարավոր է շատ լուրջ հետևանքներ ունենա:Աշխարհի բնակչությունը աճում է, ու մարդկանց պետք է սննդով ապահովել. այս տեսանկյունից ԳՄՕ մթերքը ձեռնտու է: Սակայն ինչ իմաստ կա նման մթերք արտադրելու, եթե արդյունքում աճելու է հիվանդություններ: Լավ է, որ կան տեղեր, որտեղ ԳՄՕ-ն արգելված է: Դա շատ ճիշտ քայլ է, և պետք է օրինակ լինի մյուս երկրների համար: Պետք է ավելի անվտանգ միջոց: Եվ ես համոզված եմ, որ երբ այդ անվտանգ միջոցը հայտնաբերեն, ԳՄՕ-ն կվերանա: